EKİNEXPO Mimarlık&Mühendislik olarak binanın çatısından temeline kadar yalıtılıp korunmasına önem veriyoruz ve burada bunun önemine binaen siz değerli müşterilerimize kısa tanım ve ana hatlarıyla bilgiler sunmak istedik.
ÇATININ TANIMI VE ÇEŞİTLERİ
Çatı adında anlaşılacağı gibi; binanın en üst yapısıdır, binayı dış etkilerden hava şartlarından (kar, rüzgâr, sıcak ve soğuktan) koruyan binanın detaylı ve tamamlayıcı bir parçasıdır. Çatı, biçimi ve yapısı itibarı ile binanın karşı karşıya kaldığı iç ve dış koşullar ile kullanıcı gereksinimlerinin en üst seviyesinde karşılamayı sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır.
Ülkeler, bölgeler ve yerleşkelerin coğrafik ve tasarım ihtiyaçları, idari yönetimlerin tasarım şartları çatı tiplerini belirlemede tasarımcıya sınırlamalar getirebilir. İyi bir çatı tasarımı tüm bu şartları yerine getirirken yapı sahibinin isteklerine de cevap verebilmelidir.
Çatı türünün belirlenmesi, taşıyıcılık bakımından olabildiği gibi görünüş yönünden de olabilir. Çatı, duvar, kolon ve ayaklar üzerine oturabildiği gibi, doğrudan doğruya zemine de dayanabilir
ÇATI ÇEŞİTLERİ
KULLANIM ŞEKLİNE GÖRE ÇATI ÇEŞİTLERİ
Üzerinde Gezilebilen Çatılar:
Bu çatılarda çatı üzeri teras, bahçe, açık ya da kapalı otopark olarak kullanılmak üzere tasarlanırlar.
Üzerinde Gezilemeyen Çatılar:
Bu çatılar, düz ya da eğimli olabilecekleri gibi, yalnızca bakım ve onarım amacı ile üzerinde gezilebilir.
SUYUNUN UZAKLAŞTIRILMA ŞEKLİNE GÖRE ÇATI ÇEŞİTLERİ
Dışa Akışlı Çatılar:
Yağış suları çatının şekline nedeniyle çatının dışına doğru aktığından bu çatılara dışa akışlı çatılar denir.
İçe Akışlı Çatılar:
Yağış suları çatının şekline nedeniyle çatının içine doğru aktığından bu çatılara içe akışlı çatılar denir.
EĞİMİNE GÖRE ÇATI ÇEŞİTLERİ
Az Eğimli Çatılar:
Eğimleri %0’dan %25’e kadar olan çatılar bu sınıfa girer.
Çok Eğimli Çatılar:
Bu çeşit çatıların eğimi %25 ve daha büyük değerler alır.
Değişken Eğimli Çatılar:
Bu tür çatılarda eğim değişkendir. Kubbe, tonoz ve kabuk gibi yüzeylerin eğimleri 0–90 arasında değişebildiğinden, bu tür yüzeyler bu gruba girerler.
KAPLAMA MALZEMELERİNE GÖRE ÇATI ÇEŞİTLERİ
Kullanılacak örtü malzemesine göre çatıların sınıflandırılması, malzemenin türüne göre yapılır.
Ahşap Çatılar, Metal Çatılar, çelik çatı, Kâgir Çatılar,
BİÇİMİNE GÖRE ÇATI ÇEŞİTLERİ
Çatılar biçimlerine göre şu şekilde sınıflandırılabilirler; Asimetrik Çatı, Testere Çatı, Mansard Çatı, Kule Çatı, Soğan Çatı, Konik Çatı, Kubbe Çatı, Tonoz Çatı,
ÇATI ARASI HAVASININ VARLIĞINA GÖRE ÇATI ÇEŞİTLERİ
Çatı Arası Havası Olan Çatılar:
Bu tür çatılarda örtü ve koruyucu katmanlarla taşıyıcı sistem arasında bir hava tabakası bulunur.
Çatı Arası Havası Olmayan Çatılar:
Bu tür çatılarda örtü ve koruyucu katmanlarla taşıyıcı sistem arasında bir hava tabakası mevcut değildir.
TAŞIYICILIK NİTELİĞİNE GÖRE ÇATI ÇEŞİTLERİ
ÇATI YALITIMI
Binanın dış cephesinde koruma elemanı olan çatılar, maruz kaldığı iç ve dış ortam ve sert fiziksel koşullar nedeniyle yapıya etkilerinin düzenlenmesi amacıyla da doğru yalıtım önemli bir kriterdir. Yapıya etkileri açısından, etkenleri çatı tarafından yalıtılabilen unsurlar; su/buhar, ısı ışık/u.v. ve ses dir.
Çatı Su/ Buhar Yalıtımı Uygulamaları
Kar ve yağmur suları, eğimli ve kaplama esaslı çatılarda çatıdan kolayca uzaklaştırılır. Eğimli olmayan teras çatılarda ise bu sular hafif eğimlerle su giderlerine yönlendirilir. Yapı iç hacminde oluşacak su buharı, oluşturduğu basıncı sebebiyle yapı elemanlarından geçerek dışarı çıkmak isteyecektir. Bu su buharının uzaklaştırılması, çatı türlerine göre farklılık gösterir.
Soğuk çatılarda, iç hacimlerde oluşacak su buharı, varsa betonarme taşıyıcı döşemeyi, yoksa tavanı kat ederek üstteki hava tabakasına ulaşır. Su buharı burada bina çatısının kaplama kısmından ve özellikle kaplama esaslı örtü malzemelerinin ( kiremit, metal kaplama vb.) aralıklarından doğrudan dışarı çıkar. Ancak, sıcak çatıda yağış sularının aşağıya geçmesine engel olan su yalıtım malzemesi su buharının dış ortama geçişini de engelleyeceğinden, farklı bir önlem alınarak su buharının kolayca dışarı çıkması sağlanmalıdır. Aksi halde yaşam alanlarında yoğuşma, küf ve nem oluşur.
ÇATI YALITIMI
Binanın dış cephesinde koruma elemanı olan çatılar, maruz kaldığı iç ve dış ortam ve sert fiziksel koşullar nedeniyle yapıya etkilerinin düzenlenmesi amacıyla da doğru yalıtım önemli bir kriterdir. Yapıya etkileri açısından, etkenleri çatı tarafından yalıtılabilen unsurlar; su/buhar, ısı ışık/u.v. ve ses dir.
Çatı Su/ Buhar Yalıtımı Uygulamaları
Çatı Isı Yalıtımı Uygulamaları
Binalarda ısı kaybının önemli bir bölümünü çatılardan kaybedilen ısı enerjisi oluşturur. Çatılarda ki bu ısı kaybı nitelikli ısı yalıtım malzemeleri, doğru kullanılarak rahatlıkla önlenebilir. Isı yalıtım malzemesi kullanımı çatının türüne göre değişiklik gösterebilir.
Soğuk çatılarda çatı arasının yaşam mekânı olarak kullanılmadığı durumlarda, ısı yalıtım malzemesi doğrudan döşeme üzerine serilebilir. Çatı arasının mekân olarak kullanıldığı sıcak çatılarda ise, ısı yalıtımı sorununun doğrudan örtü sistemi içinde çözülmesi gereklidir.
Çatı Işık / U.v. Yalıtımı Uygulamaları
Sıcak çatıların ışık ve u.v. ile ilişkileri ışık gereksinmesi ve u.v. den korunma olarak ele alınabilir. Işık gereksinmesi için sıcak çatılarda çatı ışıklıkları yapılır. Bunlar sıcak çatı altındaki mekânlara aydınlatmak üzere kullanılırlar.
U.v. açık teras çatıların korunması gereken bir etmendir. Özellikle bitüm ve benzeri siyah ya da koyu renkli sıcak çatı son katmanlarının güne u.v. nin olumsuz etkilerinden korunması için radyasyon koruyucuları kullanılır. Bunların başında beyaz renkli yuvarlak çakıllar gelir. Bu malzeme son bitümlü katman üzerine 1-2 cm büyüklükte bitümle yapıştırılmış ince çakıl tabakası halinde, bunun üzerine de 4-5 cm büyüklükte beyaz renkli serbest çakıl halinde serilerek kullanılır. Çakılın beyaz rengi u.v. yi yansıtarak alttaki bitüm katmanının ısınmasına ve çözülmesine engel olur.
Çatı Ses Yalıtımı Uygulamaları
Döşemelerde ses sorunu ortam ya da darbe seslerinin yalıtılması sorunu olarak anlaşılabilir. Özellikle ortam sesinin döşemeden geçmemesi için döşemenin bu ses titreşimi ile membran titreşimi yapamayacak derecede ağır olmalıdır. Sıcak çatılar üzerindeki değişik katmanlar ve bu katmanlar ile hareketli yükleri de taşıyacak şekilde tasarlanıp hesaplandığından, bu tür çatı döşemelerinde ortam sesinin sorun oluşturması pek gündeme gelmez. Ancak, üzerinde gezilebilir sıcak çatılarda darbe sesinin rahatsızlık vermemesi için yüzer şap şeklinde bir uygulama olumlu sonuç verir.
Soğuk çatılarda genel olarak kaplama ve taşıyıcı döşeme arasında hava yastığı bulunması ses yalıtımı açısından olumlu bir etki yapar. Bu tür çatılarda, çatı üzerinde gezilemeyeceğinden, darbe sesi de söz konusu değildir.ÇATI TAMİRİ VE TADİLATI
ÇATI TAMİRİ NEDEN GEREKLİDİR
Çatının binanın en üst yapısı olduğunu ve binayı dış etkilerden hava şartlarından (kar, rüzgâr, sıcak ve soğuktan) koruyan binanın detaylı ve tamamlayıcı bir parçası olduğunu daha önce belirtmiştik.
Çatının yapısı itibarı ile taşıyıcı kısım ve çatı kaplaması olmak üzere iki kısıma ayırabiliriz. Hali hazırda problemli ve kusurlu olan çatıların tamirlerinde taşıyıcı sistem ve kaplama kısımları ayrı ayrı değerlendirilmeli deforme olmuş ve yıpranmış elemanlar yenisi ile değiştirilmelidir. Taşıyıcı kısımın yapısı statik hesap ile şekillenir. Bu konstrüksiyon, malzemeye (ahşap, çelik, betonarme) çatı eğimi, kaplama malzemelerinin cinsine, ağırlığına ve yüke bağlıdır. Çatıdaki en önemli noktalardan biride çatılardan kaynaklı ısı kaybı, toplam kayıp içerisinde yaklaşık %25’ i bulmaktadır. Bu oran ısıtma ve soğutma giderlerini fazladan gereksiz şekilde arttırdığı gibi insanların yaşam konforunu da olumsuz şekilde etkilemektedir. Bu da ısıtma ve soğutmada dolaylı ve dolaysız olarak atmosferi kirletmektedir. Binalar için son derece önemli olan çatıların bakım ve tamiri için gereken hassasiyet gösterildiği takdirde, çatı sistemlerinden maksimum verim alınabilmektedir.
ÇATI TADİLATI NASIL YAPILIR
Çatıda tadilat yapılmadan önce çatı (çatı iskeleti, bacalar, sıvalar, su dereleri vb. vs.) ve tüm çatı elemanları işinin uzmanı usta tarafından ayrıntılı bir şekilde incelenmelidir.
Fiziksel veya yapısal hasarların fazla olduğu, tadilat yapılsa dahi verim alınamayacak durumda olan çatıları tamirat yerine, doğru detaylar ile yeni bir çatı yapılması daha sağlıklı olacaktır.
ÇATI İSKELETİ TADİLATI:
Adından da anlaşılacağı gibi çatının temeli iskeletidir. Çatı iskeleti ahşap veya metal konstrüksiyonlar olabilir. Her iki taşıyıcı sistemde de dış etkenler sebebi ile çatıda hasarlar oluşabilir. Bunlar; ahşaplarda zamanla meydana gelen çürüme, kırılma, esneme vb. vs. ve metallerde meydana gelen paslanmadan kaynaklı çürüme ve bundan kaynaklı kırılma, esneme, kısmi çökme vb. vs. ler dir. Her şekilde bu tip hasarlar almış çatılar kendisinden beklenen binanın üst koruyuculuğu görevini tam olarak yerine getiremezler bu sebepten hasarlı çatı iskeleti elemanlarının mutlaka yenilenmesi gerekmektedir.
KİREMİT ÇATI KAPLAMALARININ TADİLATI:
Kiremitlerin döşenebilmesi için çatıda merteklerin üzerine kiremit altı tahtası çakılması ve bu tahta kaplamaların üzerine de nitelikli bir su geçirmez bitümlü membran örtü serilmesi gerekmektedir. Bu çatı örtüsü kiremitlerden sızabilecek suyun aşağıya geçmesini engellemek için kullanılır. Çatı kiremitlerinin her biri teker teker kontrol edilmeli, kırık ve deforme olan kiremitler yenisi ile değiştirilmelidir. Bakım ve kontrol sırasında kiremitlere zarar verilmemelidir.
SU YALITIM ÖRTÜSÜ:
Gerek kiremit altı, gerekse teraslara serilen su yalıtım örtü malzemelerinin deformasyon, yırtılma, delinme veya yıpranmaya maruz kalan çatı yalıtım malzemeleri standartlarına uygun yeni malzemeler ile değiştirilmelidir.
MERDİVEN, ASANSÖR KULESİ, BACA DUVARLARININ DİPLERİNİN TADİLATI:
Merdiven veya asansör kulesi duvarları, baca duvarlarının dipleri tercih edilmiş olan çeşitli su geçirmez yalıtım malzemeleri ile su sızıntılarına karşı korunmaktadır. Kullanılan bu yalıtım malzemeleri dış hava koşullarının etkileriyle zamanla yıpranabilirler, belirli dönemlerde sayılan duvar dipleri kontrol edilerek yalıtım özelliğini yitirmiş ya da yitirmek üzere olan malzemeleri yenisi ile değiştirmek gerekmektedir.
SU DERELERİ / GİZLİ DERELER:
Dereler su yalıtım membranı, sürme esaslı çatı yalıtımı malzemeleri veya çinko, saç vs. vb. gibi metal kaplamalar ile kaplanır. Dereler incelenerek gözden geçirilmeli yırtılan, kalkan ve deformasyona uğrayan kaplama malzemeler yenilenmelidir.
ÇATI ONARIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Çatı bakım tamirat ve tadilat uygulamalarında kullanılacak malzemeler CE veya TSE belgelerine uygun olmalıdır. Çatının yeni imalatı veya yenilenmesi işlerinde kullanılacak malzemeler proje veya detaya göre kullanılmalı eğer detay yok ise malzemelerin üreticilerinin teknik kullanma kılavuzu veya broşürlerinde tavsiye edilen şekilde uygulanmalıdır.
Yeni çatı imalatı veya çatıda bakım tamirat veya tadilat uygulamaları yapacak olan elemanlar mutlaka kişisel koruyucu donanımlarını (emniyet kemeri, emniyet ipi, baret, gözlük, eldiven vb. vs. gibi) iş güvenliğine uygun olarak kullanmalı ve malzeme ve yangın güvenliği sağlanmalıdır.
Gerektiğinde kullanılmak üzere çatıda, mutlaka hazır halde yangın tüpleri bulundurulmalıdır.
